طبقه دوم بازار رضا همیشه مملو از کارگاه‌های کوچک صنایع‌دستی، طلاکاری، انگشترسازی، فیروزه تراشی و... است که دیدن آن خالی از لطف نبود اما این روزها به دلیل کرونا امکان حضور چند نفر در کارگاه‌های کوچک برای کار وجود ندارد و در واقع این کارگاه‌ها بیشتر به فروشگاه‌ تبدیل شده‌اند و فقط کارگاه‌های فیروزه تراشی در نیشابور مشغول به کار هستند.

این روزها انگار دست‌اندرکاران صنعت گوهرسنگ‌ها حال و روز خوشی ندارند و کرونا و قوانین‌های بسیار، کسب و کار آنان را نیز تحت تأثیر قرار داده است. این بازار بیشتر از هر چیز به فروش فیروزه شهرت دارد. فیروزه نیشابور قدمت ۵ هزارساله و نیز هنر فیروزه‌تراشی هنرمندان خراسانی که ۳ هزار سال قدمت دارد موجب شده نام این سنگ را با بهترین کیفیت در جهان به نام «فیروزه نیشابور» به ثبت برسانند.

قوانین یا کرونا

به سراغ رئیس اتحادیه سنگ‌های زینتی و قیمتی می‌روم، در ابتدا درباره وضعیت بازار باوجود شیوع بیماری کرونا می‌گوید: کرونا سبب از رونق افتادن بازارها شده اما موجب تعطیلی کارگاه‌ها نشده است و همچنان مشغول به کارهستیم و بیشتر از کرونا، قوانین عجیب و غریب سبب رکود کارمان است.

عبدالصمد رحیمی مقدم می‌افزاید: دستورالعمل‌هایی که در سال‌های ۹۷ و ۹۸ دولت اعمال کرده موجب رکود و کاهش فعالیت‌های ما شده است. سال ۹۷ بحث کالاهای وارداتی که مطرح شد آن را به چهار ردیف تقسیم‌بندی کردند و کالاهای وارداتی ما را که مواد اولیه تراش سنگ‌ها، سازندگی طلا و مواد اولیه سازندگی نقره است، همه تعرفه‌ ۷۱ قانون مقررات صادرات و واردات سازمان معدن و تجارت را که شامل این موارد می‌شود ممنوع اعلام کردند. سنگ‌های خامی که وارد می‌کردیم نیز شامل همین دستورالعمل شد و این ممنوعیت سبب شد فعالان این حوزه مواد اولیه پرداخت سنگ را از طریق قاچاق تأمین کنند.

رئیس اتحادیه سنگ‌های زینتی و قیمتی خراسان رضوی تأکید می‌کند: عملاً با این کار، موجب رونق قاچاق و جلوگیری از واردات رسمی مواد اولیه شدند. البته همان زمان قول‌های مساعدی داده شد اما اجرایی نشد. یعنی ما را از ردیف چهار به ردیف دو نیاوردند که با ارز صادراتی خودمان صادرات مواد اولیه را داشته باشیم.

وی توضیح می‌دهد: آخرین ارزش‌گذاری که ما برای صادرات داشتیم مرداد ۹۸ بود از این تاریخ صادراتمان دچار مشکل شد و واردات را هم تعطیل کردند. در بهمن سال جاری بالاخره توانستیم این مقررات را در سازمان صنعت و معدن اعلام کنیم که اجازه صدور به ما داده شد تا صادراتمان راه بیفتد. یعنی صادرات نقره و سنگ‌ها و چارچوب مقررات آن درست شد اما خلأ دیگری همچنان باقی است. 

اجازه واردات

رحیمی مقدم توضیح می‌دهد: درواقع برای صادرات اگر کسی بخواهد سنگ را روی نقره یا طلا سوار کند این مشکل مضاعف شده است و مسئله دیگر که همچنان به قوت خود باقی است اینکه ما مواد اولیه و سنگ‌های خامی که وارد می‌کردیم، واردات آن امکان‌پذیر نیست چون در ردیف چهار قرار دارد حتی با ارز آزاد از محل صادراتمان می‌خواهیم این‌ها را وارد کنیم، اجازه ورود نداده‌اند.

وی درخصوص مراودات تجاری با سایر کشورها نیز می‌گوید: مراودات تجاری‌مان نیز کاهش یافته است. پیش از کرونا با کشورهای ترکیه، عراق، عربستان، بحرین و... مرتبط بودیم. البته اگر مقررات پیش از سال ۹۷ اجرا می‌شد ما به هیچ وجه این تنگناها را نداشتیم. به نظر من به اندازه‌ای که دولت برای ما موانع ایجاد کرده، کرونا ایجاد نکرده است. مشکلات ما مقرراتی است که دولت برسرراه ما گذاشته است.

رحیمی مقدم درخصوص تعداد کارگاه‌های فعلی در شهرمان می‌گوید: تقریباً ۴۰۰ کارگاه دارای پروانه‌اند که بین ۴۰۰ تا ۴۸۰ نفر عضو داریم که پروانه کسبشان باطل و تمدید می‌شود.

فیروزه چینی یا سنگ‌های ساختنی

وی درخصوص فیروزه چینی که بحث‌های زیادی را به همراه داشته است، می‌گوید: فیروزه چینی، پودر، چسب و رنگ است. یعنی یا سنگ آهک را پودر می‌کنند یا سنگ‌های دیگر را با چسب و رنگ مخلوط می‌کنند. فیروزه چینی فیروزه نیست و سنتاتیک یا سنگ ساختنی است که حتی اگر سنگ فیروزه چینی هم باشد، رنگ‌هایش مصنوعی است. مانند فیروزه مصری است اما فیروزه نیشابور را نمی‌گذاریم کسی رنگش را اشباع یا فراوری کند. اگرکسی این کار را انجام دهد باید خارج از کشور آن را بفروشد و اگر بخواهد اینجا بفروشد باید در فاکتور آن قید کند که فیروزه نیشابور است و براساس قانون باید برای هر جنس بالای ۱۰ هزار تومان برای خریدار فاکتور صادر شود. 

عدم قاچاق فیروزه به ایران

وی درباره قاچاق فیروزه وارداتی نیز اظهار می‌کند: فیروزه هیچ کشوری با فیروزه نیشابور قابل رقابت نیست. پس بحث قاچاق فیروزه به ایران وجود ندارد. از گذشته‌های دور در ایالت آریزونای آمریکا فیروزه تراشیده می‌شد و همان جا رنگ و بعد وارد ایران می‌شد که به دو نام معروف بود. برخی آن را فیروزه آمریکایی و برخی فیروزه شیمیایی می‌نامیدند که همان زمان مشتری این نوع فیروزه هندی‌ها و پاکستانی‌ها بودند.

وی درپاسخ به این پرسش که ورود فیروزه کرمان به مشهد قاچاق محسوب می‌شود یا خیر، می‌گوید: اینکه به چه دلیل واردات آن به شهرمان ممنوع است را دقیق مطلع نیستم. شاید به این دلیل که می‌خواهند تراشکاری‌ها در همان منطقه و در واقع اشتغال در خود شهر کرمان ایجاد شود. البته فیروزه کرمان رنگ آبی آن خیلی کم است و ۹۹ درصد رنگ فیروزه کرمان اشباع شده است و آن را با رزین فراوری و رنگ می‌کنند. مصرف فیروزه تراشیده کرمان داخل ایران خیلی کم است و اگر هم تراشیده شود به خارج از کشور صادر می‌شود.

سخن پایانی

وی در پایان خاطرنشان می‌کند: امیدوارم تعرفه ۷۱ را آزاد کنند. با ارز خودمان صادرات داشته باشیم. ما یک دلار از دولت پول نمی‌خواهیم و می‌توانیم با صادرات خودمان واردات داشته باشیم. دولت موانع برایمان ایجاد نکند ما امتیاز نمی‌خواهیم.